Sự độc đáo của chiếc trống đồng loại II hiện trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa

Trống đồng là sản phẩm tiêu biểu, đạt đến trình độ cao trong kỹ nghệ đúc đồng của người Việt cổ; là tài sản quý giá, là biểu tượng của nền văn minh, văn hóa Việt Nam.

Thanh Hóa là một trong những tỉnh phát hiện được số lượng trống đồng nhiều nhất trong cả nước, trong đó cả về trống Loại I và Loại II (Heger).

Trống Loại II (Heger) hay còn gọi trống Mường (do trống có sự phân bố tập trung trên địa bàn cư trú của người Mường) ở các tỉnh vùng Tây bắc và các tỉnh Phú Thọ, Ninh Bình, Nghệ An và Thanh Hóa. Tại Thanh Hóa các trống còn được phát hiện tại các vùng trung du và đồng bằng như: Thọ Xuân, Vĩnh lộc, Yên Định, Triệu Sơn, Thiệu Hóa, Nông Cống, Hoằng Hóa, Đông Sơn, Hà Trung.

Trống loại II Heger được kế thừa hình dáng từ trống loại I, mặc dù đã có những cách điệu nhất định, trống cơ bản vẫn được phân làm 03 phần: phần tang, phần thân và phần chân. Mặt trống chờm ra khỏi tang, rìa mặt trống thường có hình khối bốn tượng cóc. Hoa văn trang trí chủ đạo trên trống là hoa văn hình học, được lặp đi lặp lại, ở giữa mặt trống thường là ngôi sao 8 - 10 cánh mảnh, các vòng hoa văn từ trong ra ngoài là các mô típ hoa văn lá đề, hình trám, lục giác, hoa chanh, hoa thị… được trang trí rất tỉ mỉ, tinh vi.

Trong tổng số hơn 100 trống đồng Loại II đang được trưng bày và lưu giữ tại Bảo tàng Thanh Hóa có duy nhất trống đồng Bình Yên được trang trí hoa văn rồng và rùa.

Trống có dáng: Mặt chờm nhiều khỏi tang (3cm), tang bầu thắt lại ở phần giáp với lưng, phần tiếp giáp có một đường gờ nổi hình sống trâu. Lưng choãi dần về chân trống, lưng và chân không phân biệt.

 Mặt trống: Chính giữa bị thủng (mất mảnh), tính từ tâm ra trang trí nổi 5 vòng hoa văn: vòng 1: Hoa văn lục giác lồng, bên trong lồng hoa 6 cánh có nhụy; vòng 2: Hoa văn 11 hình rồng; vòng 3: Hoa văn hình tròn lồng, bên trong có hoa 5 cánh; vòng 4: Hoa văn hình vân mây; vòng 5: Hoa văn trám lồng. Rìa mặt trống gắn 4 khối tượng rùa quay cùng chiều kim đồng hồ (3 khối tượng chỉ còn dấu vết).

Tang trống: Có 4 vành hoa văn: Vành 1: Hoa văn cánh sen; Vành 2: Hoa văn hình tròn bên trong có hoa 5 cánh có nhuỵ; Vành 3: Hoa văn hình lục lăng lồng, bên trong có hoa 6 cánh; Vành 4: Hoa văn vân mây.

Lưng trống: Là 1 đường gờ nổi hình sống trâu.

Chân trống: Có 4 vành hoa văn: Vành 1: Hoa văn vân mây; Vành 2: Hoa văn tua đeo; Vành 3: Hoa văn sóng nước; Vành 4: Hoa văn vân mây.

Trống có 2 đôi quai đơn hình chữ U gắn đối xứng trên tang trống.

Kỹ thuật đúc trống: Kiểu lá tre, đúc bằng khuôn 3 mang, 2 mang thân và 1 mang mặt. Hiện vật có niên đại ở thế kỷ XIII - XV.

Ngày 01/05/2002 một đối tượng trong quá trình dò tìm cổ vật đã phát hiện được trống tại khu ruộng nhà ông Phùng Sinh Khánh, cụm Xăm, thôn Bình Yên, xã Cẩm Bình, huyện Cẩm Thuỷ, tỉnh Thanh Hoá. Phát hiện cùng với trống còn một trống đồng khác bị vỡ nát, một sanh đồng, nhiều thanh kiếm, một chậu đồng và một số hũ sành... Công an huyện Cẩm Thuỷ đã thu giữ trống và bàn giao cho Bà Hoàng Thị Chiến - PGĐ Bảo tàng tỉnh Thanh Hoá và bà Lê Thị Sáu - cán bộ Bảo tàng tỉnh Thanh Hoá ngày 19/12/2002 và nhập kho ngày 27/01/2003.

Rồng là một trong những con vật huyền thoại, đứng đầu trong "tứ linh", biểu tượng của vương quyền và được khắc, họa trong những công trình kiến trúc quan trọng ở kinh đô, lăng tẩm, miếu mạo, nơi ở, làm việc, nơi thờ cúng tôn vinh các vua, chúa thuở xưa thể hiện quyền uy trong tâm thức người Việt. Khác với rồng, rùa là con vật có thật gắn bó với đời sống sông nước của người Việt, rùa còn là biểu trưng cho sự trường thọ, sinh lực và sức chịu đựng.

Tượng rùa trên mặt trống

Qua miêu tả ở trên cho thấy trống đồng Cẩm Bình ngoài hình tượng rồng được trang trí trên mặt trống còn có thêm khối tượng rùa (Quy). Hai trong số tứ linh "Long, Ly, Quy, Phượng", được khắc họa nhiều trong những công trình kiến trúc quan trọng của cung đình, đền chùa… thể hiện tính trang trọng, uy nghiêm có quan hệ gần gũi, ảnh hưởng sâu rộng, lâu dài và phong phú tới đời sống và văn hóa Việt Nam.

Một số hình ảnh hiện vật đang được trưng bày phát huy giá trị tại Bảo tàng tỉnh:

Hoàng Thị Vân - PGĐ Bảo tàng tỉnh