Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa và kỳ tích cách mạng tháng Tám năm 1945

Thanh Hóa là một tỉnh giàu truyền thống văn hóa, yêu nước và cách mạng. Truyền thống ấy càng ngày được nhân lên ngày sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời với một thời đại mới: Thời đại Hồ Chí Minh.

Lần trang lịch sử, sau hơn 4 tháng Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (ngày 03/2/1930), đồng chí Lê Công Thanh, quê ở xã Thiệu Toán, huyện Thiệu Hóa, lúc bấy giờ là Bí thư Tỉnh uỷ Hà Nam đã giao nhiệm vụ cho đồng chí Nguyễn Doãn Chấp, quê ở xã Hoằng Giang, huyện Hoằng Hóa, là Đảng viên đang dạy học tại Hà Nam trở về Thanh Hóa liên hệ với các chiến sỹ cách mạng trong tổ chức Thanh niên Cách mạng đồng chí hội, tiến hành xây dựng Đảng bộ Thanh Hóa. Được đồng chí Lê Công Thanh giới thiệu, mùa hè năm ấy, đồng chí Nguyễn Doãn Chấp đã liên hệ với các hội viên, tổ chức thanh niên ở các huyện Đông Sơn, Thiệu Hóa, Thọ Xuân tuyên truyền giác ngộ, lựa chọn, kết nạp những người ưu tú vào Đảng. Và thế là, ba Chi bộ Cộng sản đầu tiên của tỉnh Thanh Hóa ra đời gồm Chi bộ Hàm Hạ thành lập ngày 25/6/1930 tại xã Đông Tiến, huyện Đông Sơn; Chi bộ Đảng Thiệu Hóa thành lập ngày 10/7/1930 tại làng Phúc Lộc, xã Thiệu Tiến và Chi bộ Đảng Thọ Xuân được thành lập ngày 22/7/1930 tại làng Yên Trường, xã Thọ Lập với tổng số 11 Đảng viên.

Đúng một tuần sau, ngày 29/7/1930, đồng chí Nguyễn Doãn Chấp đã triệu tập Đại biểu của ba Chi bộ Hàm Hạ, Thiệu Hóa, Thọ Xuân tiến hành hội nghị tại nhà đồng chí Lê Văn Sỹ, làng Yên Trường, xã Thọ Lập, huyện Thọ Xuân, quyết định thành lập Đảng bộ Thanh Hóa - cử Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh gồm 3 đồng chí: Lê Thế Long, Vương Xuân Cát, Lê Văn Sỹ. Đồng chí Lê Thế Long được bầu làm Bí thư tỉnh uỷ.

Như hoa nở mùa xuân, chỉ không đầy một tháng sau, từ 14 Đảng viên ban đầu của ba Chi bộ, số lượng Đảng viên của Đảng bộ đã tăng lên đến 57 đồng chí, sinh hoạt ở 14 Chi bộ Đảng trong tỉnh. Sự ra đời của Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa là bước ngoặt trọng đại. Từ đây, phong trào cách mạng tỉnh ta có Đảng lãnh đạo trực tiếp vững bước cùng toàn Đảng, cùng nhân dân cả nước làm nên bão táp cách mạng để xoá ách thống trị hàng ngàn năm của chế độ phong kiến và gần 100 năm đô hộ của thực dân Pháp. Trong hoàn cảnh đấu tranh vô cùng gian nan, khốc liệt, Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa đã có lúc phải thành lập lại nhiều lần, vì địch đàn áp khủng bố dã man. Nhưng vượt lên những hiểm nghèo cam go đó, những người Cộng sản trong tỉnh đã kiên trì bám trụ trong quần chúng, dựa vào sự bảo vệ đùm bọc, che chở của quần chúng, đã làm cho phong trào cách mạng của tỉnh ngày càng phát triển. Đỉnh cao của phong trào cách mạng là sự ra đời của Chiến khu Ngọc Trạo (Thạch Thành) và sự thành lập đội du kích Ngọc Trạo (ngày 19/9/1941) tại hang Treo. Đây là lực lượng cách mạng vũ trang đầu tiên của tỉnh. Dù chỉ tồn tại hơn 1 tháng nhưng đội du kích Ngọc Trạo đã thổi bùng ngọn lửa đấu tranh cách mạng lan rộng trong toàn tỉnh trong những năm tiếp theo. Và phát súng lệnh đầu tiên báo hiệu cho Cách mạng tháng Tám thành công ở Thanh Hóa là cuộc khởi nghĩa ngày 24/7/1945 của nhân dân huyện Hoằng Hóa dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng Hoằng Hóa, đứng đầu là đồng chí Đinh Chương Lân, Tỉnh uỷ viên đã bắt sống Chi phủ Phạm Trọng Bào. Sau đó, bao vây phủ lỵ Hoằng Hóa bắt buộc bọn nha lại phải đầu hàng nộp toàn bộ sổ sách, ấn triện cho cách mạng. Hoằng Hóa trở thành lá cờ đầu chớp thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân.

Sau khởi nghĩa Hoằng Hóa, phong trào cách mạng sôi sục trong cả tỉnh. Ngày 03/8/1945, tỉnh uỷ triệu tập Hội nghị mở rộng tại làng Mao Xá để quyết định những chủ trương biện pháp khẩn cấp phát động nhân dân nổi dậy giành chính quyền. Hội nghị đã quyết định thành lập ngay Uỷ ban khởi nghĩa và Uỷ ban Cách mạng lâm thời cấp tỉnh gồm 7 đồng chí, do đồng chí Lê Tất Đắc làm Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa kiêm Chủ tịch Uỷ ban cách mạng lâm thời. Uỷ ban khởi nghĩa tỉnh chỉ định Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa và Uỷ ban nhân dân cách mạng lâm thời cấp huyện (trừ 6 châu miền núi).

Liên tiếp trong ngày 19/8/1945, các huyện Thiệu Hóa, Đông Sơn, Cẩm Thuỷ, Yên Định, Thạch Thành, Hà Trung, Nga Sơn, Quảng Xương, Vĩnh Lộc, Hậu Lộc, đã vùng lên đánh đổ chính quyền cũ, thiết lập chính quyền cách mạng. Tại thị xã Thanh Hóa , sáng ngày 19/8, đoàn Chủ tịch dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Việt Minh rầm rộ băng cờ, khẩu hiệu tiến về bao vây Dinh Tỉnh trưởng. Tổng đốc Nguyễn Trác nộp ấn tín, sổ sách đầu hàng. Chiều ngày 20/8, Uỷ ban Nhân dân Cách mạng lâm thời thị xã ra mắt nhân dân.

Ngày 20/8, huyện Tĩnh Gia giành chính quyền, tiếp sau đó là huyện Nông Cống ngày 21/8. Đến ngày 21/8/1945, thị xã Thanh Hóa và tất cả các huyện đồng bằng cùng 2 huyện miền núi Cẩm Thuỷ, Thạch Thành đã vùng lên lật đổ chính quyền thực dân phong kiến, thành lập chính quyền dân chủ nhân dân. Ngày 23/8/1945, Uỷ ban nhân dân Cách mạng lâm thời tỉnh Thanh Hóa ra mắt đồng bào trong tỉnh tại phố Vườn Hoa trước sự chứng kiến của hàng vạn nhân dân. Tại buổi mitting chào đón chính quyền cách mạng, đồng chí Lê Tất Đắc, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cách mạng lâm thời, đọc bản Tuyên ngôn của Chính quyền cách mạng tỉnh, công bố chương trình hành động của Việt Minh về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá, kêu gọi toàn dân đoàn kết chiến đấu bảo vệ thành quả cách mạng tháng Tám, bảo vệ chính quyền cách mạng, bảo vệ nền độc lập non trẻ.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ mà trực tiếp là Đảng bộ tỉnh, cách mạng tháng Tám đã thành công rực rỡ tại Thanh Hóa. Đó là kết quả tất yếu của quá trình đấu tranh 15 năm giam khổ mà Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh đã dẫn dắt quần chúng nhân dân đi từ đấu tranh tự phát đến đấu tranh tự giác. Khi ấy Đảng bộ tỉnh Thanh Hoá chỉ có không đầy 50 Đảng viên, nhưng những người chiến sỹ cách mạng trung kiên ấy đã dựa vào dân thực hiện thành công lời dạy của Bác Hồ. Họ chính là những cách chim báo bão, những con người đã làm nên lịch sử tỉnh Thanh, góp phần cùng toàn Đảng và nhân dân cả nước lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ngày 02/9/1945, mở ra một thời đại mới: Thời đại Hồ Chí Minh.