Theo định nghĩa mới của ICOM năm 2022: “Bảo tàng là một tổ chức phi lợi nhuận, vĩnh viễn phục vụ xã hội, nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn, diễn giải và trưng bày di sản vật thể và phi vật thể. Mở cửa cho công chúng, có thể tiếp cận và hòa nhập, các bảo tàng thúc đẩy sự đa dạng và bền vững. Họ hoạt động và giao tiếp một cách đạo đức, chuyên nghiệp và với sự tham gia của cộng đồng, mang đến những trải nghiệm đa dạng để giáo dục, tận hưởng, suy ngẫm và chia sẻ kiến thức”.

Trong Luật Di sản văn hoá sửa đổi năm 2024, định nghĩa Bảo tàng như sau: “Bảo tàng là thiết chế văn hóa thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, sưu tầm, kiểm kê, tư liệu hóa, bảo quản, trưng bày, diễn giải, giáo dục, truyền thông di sản văn hóa, phục vụ nhu cầu tham quan, học tập, trải nghiệm về lịch sử, văn hóa, khoa học của công chúng và thúc đẩy phát triển bền vững”

Từ những định nghĩa trên cho thấy bảo tàng là thiết chế văn hóa, các chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của bảo tàng hướng tới rộng rãi đối tượng công chúng. Trong đó, giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa là một trong những chức năng quan trọng phục vụ nhu cầu tham quan, học tập, trải nghiệm về lịch sử, văn hóa, khoa học của công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong giai đoạn hiện nay, trước xu thế hội nhập và phát triển chung của toàn xã hội cùng với các bảo tàng trong hệ thống bảo tàng Việt Nam, Bảo tàng Thanh Hóa đã có những đổi mới, chủ động thay đổi cách tiếp cận, đa dạng hóa hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ, gắn giáo dục bảo tàng với giáo dục trong nhà trường.

Qua nghiên cứu, học tập mô hình hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ tại một số bảo tàng, di tích ở trung ương, địa phương như: Bảo tàng lịch sử quốc gia, Bảo tàng Quảng Ninh, di tích Nhà tù Hỏa Lò, di tích Văn Miếu… cho thấy các đơn vị đã áp dụng nhiều phương pháp giáo dục, trải nghiệm mới vào trong các chương trình, hoạt động giáo dục truyền thống thông qua di sản văn hóa nhằm đem đến cho công chúng cơ hội học tập, khám phá, trải nghiệm; đưa bảo tàng, di tích đến gần hơn với công chúng và thu hút công chúng đến với bảo tàng.

Với vai trò là một bảo tàng địa phương, hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ tại Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu tham quan trưng bày, Bảo tàng thường xuyên phối hợp với các trường học, tổ chức chính trị xã hội tổ chức nhiều chương trình, hoạt động giáo dục, trải nghiệm. Hoạt động giáo dục truyền thống thông qua di sản văn hóa tại Bảo tàng được xây dựng trên cơ sở sử dụng các sưu tập tài liệu, hiện vật trưng bày, qua đó góp phần giáo dục truyền thống lịch sử - văn hóa, bồi đắp lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, khơi gợi ý thức giữ gìn, bảo tồn, phát huy những di sản quý giá của dân tộc.

+. Hoạt động giáo dục thông qua hệ thống trưng bày: Hệ thống trưng bày của Bảo tàng Thanh Hóa gồm có các không gian trưng bày trong nhà và trưng bày ngoài trời. Với 9 phòng trưng bày hiện có (trong đó có 4 phòng trưng bày cố định và 5 phòng trưng bày chuyên đề) tập trung vào các chủ đề: Thanh Hóa thời tiền sử - sơ sử; Thanh Hóa thời kỳ xây dựng quốc gia phong kiến độc lập tự chủ từ thế kỷ X đến nửa đầu thế kỷ XIX; Truyền thống yêu nước và cách mạng Thanh Hóa, giai đoạn 1858 - 1945; Thanh Hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, giai đoạn 1945 – 1975; Đời sống thời bao cấp của Nhân dân Thanh Hóa; Đặc trưng văn hóa dân tộc Mường ở Thanh Hóa… khách tham quan, các em học sinh, với sự hỗ trợ của thuyết minh viên Bảo tàng và việc tự tìm hiểu nội dung các bản text có thể hiểu rõ hơn, khai thác sâu hơn nội dung trưng bày, chủ đề bài học. Mỗi buổi tham quan bảo tàng, giờ học lịch sử là phương pháp học thực tế giúp các em học sinh khám phá, hiểu sâu hơn về văn hóa địa phương, rèn luyện tốt hơn những kỹ năng cần thiết như: kỹ năng quan sát, nghiên cứu, phân tích, ghi chép, hệ thống kiến thức lịch sử, văn hóa, xã hội…

 

 

 

+. Các chương trình giáo dục:

Thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, trên cơ sở nội dung trưng bày, hàng năm Bảo tàng khảo sát, đánh giá nhu cầu, đối tượng phục vụ… nghiên cứu, xây dựng các chương trình giáo dục với nhiều chủ đề khác nhau như: Hành trình theo chân Bác, 95 năm Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa – Những mốc son lịch sử, Màu cờ em yêu,  Hàm Rồng chiến thắng - Vang mãi bản anh hùng ca bất tử, Thanh Hóa những ngày Cách mạng Tháng 8/1945… , tổ chức giảng dạy cho học sinh tại Bảo tàng cũng như phối hợp tổ chức tại các trường học trên địa bàn tỉnh.

    

 

 

Thông qua mỗi chương trình giáo dục giúp học sinh có cách tiếp cận mới với môn học lịch sử, phát triển một số kỹ năng quan trọng cho học sinh như: quan sát, tư duy, đặt câu hỏi, làm việc nhóm… Từ đó khuyến khích và truyền cảm hứng cho các em trong việc phát triển kỹ năng giao tiếp, thuyết trình, tạo hứng thú đối với việc học môn lịch sử, giúp học sinh hiểu rõ hơn về di sản văn hóa, truyền thống và giá trị văn hóa của quê hương.

+. Giáo dục qua các cuộc trưng bày chuyên đề:

Theo kế hoạch, mỗi năm Bảo tàng thực hiện từ 02 - 4 cuộc trưng bày chuyên đề tại chỗ và lưu động phục vụ các sự kiện chính trị của tỉnh và đất nước. Thông qua hình ảnh, tài liệu hiện vật trưng bàylà giáo cụ trực quan, sinh động bổ trợ cho nội dung trưng bày kết hợp phương pháp hướng dẫn của thuyết minh viên giúp các em học sinh dễ quan sát, dễ hiểu, dễ nhớ các sự kiện, nhân vật lịch sử.

 

 

+. Giáo dục qua các hoạt động tương tác, trải nghiệm:

Tương tác, trải nghiệm là hoạt động bổ trợ sau mỗi buổi tham quan. Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh tham gia trải nghiệm di sản văn hóa một cách trực tiếp mà còn tạo ra một sân chơi bổ ích, lý thú, tạo cơ hội để các em được là chủ thể trải nghiệm thông quan các hình thức: Tương tác thực tế ảo, Trải nghiệm làm hương, làm cờ tổ quốc, tô hoa văn trên mặt trống đồng, ghép tranh di sản…

 

 

Có thể nói, hoạt động giáo dục di sản, giáo dục truyền thống lịch sử - văn hóa dân tộc của Bảo tàng trong những năm gần đây đã và đang đem đến những trải nghiệm thú vị đối với thế hệ trẻ, từng bước thay đổi quan niệm về giáo dục bảo tàng. Quan trọng hơn, hoạt động này góp phần hỗ trợ tích cực các nhà trường trong việc giáo dục lịch sử địa phương, đồng thời đưa Bảo tàng dần trở thành một “địa chỉ đỏ”, “điểm đến” thu hút công chúng yêu lịch sử - văn hóa dân tộc.

Dương Thị Mỹ Dung (Phòng Trưng bày – Tuyên truyền)